Қазақтарда II типті қант диабеті кезінде жүректің ишемиялық ауруының дамуында геномның құрылымдық өзгергіштігінің болжамдық құндылығын бағалау

Жеке тіркеу нөмірі АР14872367

Орындау кезеңі – 2022 -2024 жж.

Қаржыландыру көзі - Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі (18 қазан 2022 ж., шарттың №176/30-22-24).

Уақытша ғылыми ұжымның басшысы – Қарабаева Раушан Жумартовна

Зерттеудің мақсаты. Қазақ популяциясы тұлғаларында 2 типті қант диабеті (бұдан әрі -2ҚД) кезінде жүректің ишемиялық ауруы (бұдан әрі – ЖИА) дамыту үшін хромосоманың 9p21.3 сегментіндегі rs72652411, rs1011970, rs62560775, rs564398, rs10757278, rs4977574, rs1575972, rs1333051, rs2383208 бір нуклеотидті полиморфизмдермен ұсынылған геномның құрылымдық өзгергіштігінің болжамдық құндылығын анықтау.

Зерттеудің міндеттері.

1. Зерттеуге 600 қатысушы туралы фенотиптік және генотиптік деректерді жинау және жинақтау.
2. Зерттеуге қатысушылардың фенотипін/генотиптік бірлестіктерін 2ҚД, ЖИА, 2ҚД және ЖИА-мен, 2ҚД және ЖИА –сыз зерттеу.
3. Басқа популяциялармен салыстырғанда қазақ популяциясы үшін 9P21.3 хромосомалық сегментінде БНП әртүрлі генотиптерімен ұсынылған геномның құрылымдық өзгергіштігінің болжамдық мәні туралы қорытындылар қалыптастыру. 9p21. 3 хромосомалық сегментін ЖИА мен 2ҚД патологиялық өзара әрекеттесуінің негізгі молекулалық механизмі ретінде қарастыру мүмкіндігін бағалау.
4. Алынған ғылыми деректерге сәйкес Қазақстан Республикасында клиникалық практика үшін ұсынымдар әзірлеу.

Күтілетін нәтижелер.

• Жаңа ғылыми деректерге сүйене отырып, қазақ популяциясындағы ЖИА және 2ҚД алдын алу, диагностикалау және емдеу үшін әлеуетті молекулалық нысана. ЖИА және 2ҚД молекулалық жолы туралы жаңа білім беретін Зерттеу нәтижелері патогенездегі ортақ нүктелер туралы түсінікті кеңейтеді және болашақ зерттеу бағыттарына әсер етеді.
• Халықаралық конференцияларда кемінде 2 баяндама, Web of Science базасындағы үшінші квартильден төмен емес немесе Сite Score бойынша кемінде 35 процентилі бар халықаралық рецензияланатын бейінді ғылыми журналдарда 3 жарияланым, Білім және ғылым саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған отандық рецензияланатын ғылыми журналда кемінде 1 жарияланым, әдістемелік ұсыныстар, қазақстандық патенттік бюроның пайдалы моделіне 1 патент

ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

Алынған нәтижелер 2023-2024 жылдарға арналған күнтізбелік жоспардың міндеттеріне толығымен сәйкес келеді және мынадай жұмыс түрлерін қамтиды:

№ 1 күнтізбелік жоспар бөлімі - «Зерттеуге қатысушылар туралы фенотиптік және генотиптік деректерді жинау»: зерттеуге 600 қатысушыны қабылдау жүргізілді, 128 көрсеткіш бойынша фенотиптік деректер және 27 генотиптік деректер кестеге енгізілді, деректерді екінші оқылым өткізілді, қателер жойылды, күмәнді көрсеткіштерге тексеру жүргізілді. Генотиптік деректерді теру үшін зерттелетін SNP-лерге жаңа буын QuantStudio 12K Flex, Life Technologies құралында генотиптеу жүргізілді, нақты уақыт режимінде ПТР микрофлюидтік технологиясы (QuantStudio 12K Flex, Life Technologies) пайдаланылды. Зерттеудің 600 қатысушысының фенотиптеу және генотиптеу нәтижелері статистикалық кестеге жинақталған және фенотиптік топтарға сәйкес жүйеленген. Генотиптеуді жүргізу үшін реактивтер сатып алынды, генотиптеу үшін 9p21.3 генетикалық локусының ЖҰЖ тізбесі қалыптастырылды.

№ 2 күнтізбелік жоспар бөлімі - «Зерттеу мақсаты мен міндеттеріне сәйкес деректерді статистикалық талдау " деген бөлімде: ЖИА мен СД2 дамыту үшін 9p21.3 хромосомдық сегментіндегі вариабельділіктің маңыздылығын көрсететін 56 ғылыми жарияланымға шолу жүргізілді, биологиялық рөлді түсінуді дамыту процесінде зерттелетін проблеманың өзектілігінің өсуін атап өтті.

«Evolution of the search for a common mechanism of congenital risk of coronary heart disease and type 2 diabetes mellitus in the chromosomal locus 9p21.3» шолуы рецензияланатын edicine ғылыми басылымында (United States, Wolters Kluwer) жарияланған Health), Scopus 70 базасында CiteScore бойынша процентиль бар Science Citation Index Expanded базасында индекстелетін.

Статистикалық талдау кезінде алғашқы ғылыми деректер алынды және нәтижелер ҚР ДСМ БҒМ КОКСОН ұсынған Journal of Clinical Medicine of Kazakhstan (ISSN: 2313-1519) «CDKN2B-AS1 gene rs4977574 polymorphism in the severity of coronary artery disease in the Kazakh population» - Myngbay A. Alibekov S.- J CLIN MED KAZ 2023; 20(6):23-5. https://doi.org/10.23950/jcmk/13918.

№ 3 күнтізбелік жоспар бөлімі - «Басқа популяциялармен салыстырғанда қазақ популяциясы үшін 9p21.3 хромосомдық сегментінде ЖҰЖ әртүрлі генотиптерімен ұсынылған геномның құрылымдық вариабельділігінің болжамдық құндылығы туралы қорытындыларды қалыптастыру»:

1. Ғылыми мақала: Karabaeva RZ, Vochshenkova TA, Mussin NM, Albayev RK, Kaliyev AA and Tamadon A (2024) Epigenetics of hypertension as a risk factor for the development of coronary artery disease in type 2 diabetes mellitus. Front. Endocrinol. 15:1365738. doi: 10.3389/fendo.2024.1365738 (IF3.9; SiteScore Q2, Scopus 60);

2. Баяндамалар мен тезистер:

World Conference on Human Genomics and Genomic Medicine (WCHGGM - 24), 2nd - 3rd April 2024 in Boston, USA и RECENT ADVANCES IN MEDICAL AND HEALTH SCIENCES (ICRAMHS-2, 05 ^th - 06 ^th April 2024; New York, USA

• Nazira Bekenova, Alisher Aitkaliyev, Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova "The Role of Polymorphisms in the 9p21.3 Locus in the Development of Ischemic Heart Disease in the Presence of Diabetes Mellitus" – Устный доклад
• Nazira Bekenova, Alisher Aitkaliyev, Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova "Ischemic Heart Disease and Cardiac Autonomic Neuropathy: Common Patterns in Certain Links of Pathogenesis" – Постер

Collection of abstracts of the Multidisciplinary congress «WORLD QUALITY STANDARDS AND INNOVATIONS IN MEDICINE» and the International Scientific And Practical Forum «HIGH TECHNOLOGIES IN MODERN SURGERY»

• Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova, Alisher Aitkaliyev, Nazira Bekenova «ISCHEMIC HEART DISEASE AND CARDIAC AUTONOMIC NEUROPATHY: COMMON PATTERNS IN CERTAIN LINKS OF PATHOGENESIS»
• Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova, Alisher Aitkaliyev, Nazira Bekenova «THE ROLE OF POLYMORPHISMS IN THE 9p21.3 LOCUS IN THE DEVELOPMENT OF ISCHEMIC HEART DISEASE IN THE PRESENCE OF DIABETES MELLITUS».

3. Қорғау құжаты - № 9094 «Қазақ популяциясында екінші типтегі қант диабеті аясында жүректің ишемиялық ауруының қауіп-қатерін болжау тәсілі» пайдалы моделіне патент (Р.Ж. Қарабаева; Бекенова Н.Б.; Айтқалиев А.Д.; Қасиева Б.С.; Вощенкова Т.А.) ХПК 33/50 1/00 1/68 (2018.01) № 18 бюллетенінде жарияланған.

№ 4 күнтізбелік жоспар бөлімі - «Алынған ғылыми деректерге сәйкес ҚР клиникалық практикасы үшін ұсынымдар әзірлеу»: «Қазақ популяциясында жүректің ишемиялық ауруы мен 2 типті қант диабетінің бірлескен дамуын болжау үшін бір нуклеотидті полиморфизм rs564398» әдістемелік ұсынымдары әзірленіп, жарияланды (УДК:616-37:575. 2:616.12; ББК: 54.1; О-43. ISBN 978-601-7083-13-7).

Байланыс деректері: Карабаева Раушан Жумартовна + 7 (7172) 70-80-90, вн. ном. 8003