Қазақ популяциясындағы диабеттік нейропатияның кардиоваскулярлық түрі бар кейбір генотиптер қауымдастығын зерттеу

Жеке тіркеу нөмірі АР14871525

Орындау кезеңі – 2022 -2024 жж.

Қаржыландыру көзі - Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі (18 қазан 2022 ж., шарттың №176/30-22-24).

Уақытша ғылыми ұжымның басшысы - Бенберин Валерий Васильевич.

Зерттеудің мақсаты. қазақ популяциясының ДНКТ дамыту үшін ҚД2 байланысы/қауымдастығы бар бұрын дәлелденген полиморфизмдермен ұсынылған геномның құрылымдық өзгергіштігінің болжамдық құндылығын анықтау

Зерттеудің міндеттері.

1. Зерттеудің 400 қатысушысы туралы генотиптік және фенотиптік деректерді жинау және жинақтау
2. Әрбір зерттеуге қатысушы үшін фенотиптік және генотиптік мәліметтер базасын құру және фенотипті/генотиптік бірлестіктерді статистикалық бағалау.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Басқармасы Медициналық орталығы ауруханасының контингенті санынан қазақ этносының 20 000-нан астам адамы арасында ДНКТ таралуының эпидемиологиялық көрінісі зерттеу мүмкіндіктерін толықтырады.
4. ҚД2 ДНКТ дамуы үшін әртүрлі генотиптермен ұсынылған геномның құрылымдық өзгергіштігінің болжамды мәні туралы қорытындылар қалыптастыру.

Күтілетін нәтижелер.

• Қазақ популяциясындағы жүрек-қан тамырлары асқынуларының алдын алу үшін жаңа ғылыми деректерге негізделген әлеуетті молекулалық мақсаты
• халықаралық конференцияда 2 тезис немесе баяндама, Web of Science базасының Science Citation Index Expanded индекстелетін және (немесе) Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда 3 (үш) мақаладан және (немесе) шолулардан кем емес; БҒССҚК ұсынған рецензияланатын шетелдік немесе отандық басылымда 2 (екі) мақаладан немесе шолулардан кем емес әдістемелік ұсынымдар.

ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ НӘТИЖЕЛЕРІ

Алынған нәтижелер 2023-2024 жылдарға арналған күнтізбелік жоспардың міндеттеріне сәйкес келеді және мынадай жұмыс түрлерін қамтиды:

1. «Қазақ популяциясындағы метаболикалық синдроммен байланысқан аурулардың генетикалық тәуекелінің ерекшеліктерін зерттеу» бағдарламасын орындау барысында алынған генотиптеу деректері бар 400 зерттеуге қатысушыдан фенотиптік және генотиптік деректердің түпкілікті базасы қалыптастырылды. Жүрек ырғағының вариабельділігін бағалау үшін Холтер бойынша ЭКГ тәуліктік мониторингілеу нәтижелері ұсынылды (СРД) және КФДН белгілерінің болуын анықтау үшін SDNN сияқты бірнеше түйінді (NN интервалдарының стандартты ауытқуы, ср. - 79,8), SDANN (NN орташа интервалдарының 5 минутқа стандартты ауытқуы, ср. - 106,8), RMSSD (тізбекті айырмашылықтардың орташа квадраттық мәні, орт.-29,4), NN50 (50 мс астам айырмашылығы бар тізбекті NN жұптарының саны), Триангулярлық индекс ВСР, HF (жоғары жиілік, орт.-217,0 мс2), LF (төмен жиілік, орт.-333,5 мс2), HF/LF (жақшада - орташа мән, сондай-ақ медиандар ескерілген).

2. Алынған деректерді жинақтау, жүйелеу және статистикалық өңдеу жүргізілді, олар бастапқы өңдеу, екінші оқу және статистикалық өңдеу үшін сәйкессіздіктерді анықтау және жою үшін дерекқорға енгізілді.

3. Х-квадрат әдістерін қолдана отырып, зерттеуге 400 қатысушының деректеріне түпкілікті статистикалық талдау, ДИ-мен ЖБЖ есебі жүргізілді (Gen Expert бағдарламасының көмегімен диабеттік нейропатияның кардиоваскулярлық нысаны бар генотиптер мен аллельдер ассоциациясын анықтау үшін). Одан әрі талдау кардиалдық дербес нейропатияның басқа тәуекел факторларының (жасы, жынысы, жалпы холестерин, BMI, ТГ, ЖЖЖА, ЖЖЖА, глюкоза) әсерін тексеру үшін логистикалық регрессияны қолдана отырып жүргізілді. Сандық деректер тәуелсіз топтар үшін Манна-Уитни параметрлік емес критерийін пайдалана отырып талданды.

Деректерді талдау SPSS 26.0 статистикалық бағдарламалық қамтамасыз етуінің. көмегімен жүргізілді. Сандық деректер орташа мәндер, медиалар, жоғарғы және төменгі квартильдер (M + SD) және Me (Q 1, Q 3) түрінде ұсынылды және үздіксіз айнымалылар ретінде пайдаланылды. Деректерді бөлудің қалыпты болуы Шапиро-Уилка өлшемінің көмегімен бағаланды. Р < 0,05 мәнділік деңгейі статистикалық мәнді айырмашылықтарды анықтау үшін қаралды. Сапалық деректер жиіліктер мен пропорциялар түрінде ұсынылған. Жынысы (ер/әйел) және нәтижесінің немесе белгісінің болуы (иә/жоқ) дихотомизацияланды. Генотиптер жиіліктері мен гендердің аллельді нұсқаларын салыстыру Харди-Вайнберг заңына сәйкестігіне тексерілді.

4. Зерттеу нәтижелері бойынша түпкілікті қорытындылар қалыптастырылды. Осылайша, кардиалдық дербес нейропатия (диабеттік) мынадай полиморфизмдермен байланысты: rs564398, rs2737029, rs2736990, rs12149832, rs1648707. Осылайша, СС полиморфизмнің генотипі rs2737029 (1.79 (1.08-2.98, p = 0.02)), GG полиморфизмнің генотипі rs2736990 2.03 (1.19-3.48) кардиалдық дербес нейропатияның (диабеттік) дамуына бейімділік факторлары болып табылады 0.02) SNCA, АА гені полиморфизм генотипі rs12149832 -2.21 (1.38-3.52) FTO, CC гені полиморфизм генотипі rs564398 гені CDKN2B-AS1 -1.62 (1.02-2.57), CC полиморфизм генотипі rs1648707 - 1.85 (1.05-3.25). Резистенттілік факторлары, өз кезегінде, CT полиморфизм rs2737029 (0.54 (0.34-0.85)), А аллель полиморфизм rs2736990 0.66 (0.48-0.91) ген SNCA, Т аллель полиморфизм rs564398 ген CDKN2B-AS1 -0.66 (0.46-0.96), А аллель полиморфизм rs1648707 ген ADIPOQ - 0,69 (0.50-0.95), G аллель (0.57 (0.41-0.80)) және GA генотипі (0.61 (0.38-0.96)) rs12149832 FTO гені Резистенттілік факторлары, өз кезегінде, CT полиморфизм rs2737029 (0.54 (0.34-0.85)), А аллель полиморфизм rs2736990 0.66 (0.48-0.91) ген SNCA, Т аллель полиморфизм rs564398 ген CDKN2B-AS1 -0.66 (0.46-0.96), А аллель полиморфизм rs1648707 ген ADIPOQ - 0,69 (0.50-0.95), G аллель (0.57 (0.41-0.80)) және GA генотипі (0.61 (0.38-0.96)) rs12149832 FTO гені. Кардиалдық дербес нейропатиясы бар пациенттердің орташа жасы кардиалдық нейропатиясы жоқ пациенттермен салыстырғанда шамалы жоғары болды (тиісінше 56 (48-60) және 55 (46-60). Кардиалдық дербес нейропатиясы бар пациенттер арасында әйелдерге қарағанда ерлер көп. Дене салмағының индексін салыстыру кезінде (30,8 (28.0-36.1) және 30.1 (27.2-35.1)), глюкоза (6.21 (5.3-9.4) 5.96 (5.1-8.2))) триглицеридтер (1.66 (1.18-2.97) және 1.73 (1.12-2.94)), жалпы холестерин (5,60 (4,72-6,33) және 5,38 (4,68-6,04)), ЖЖЖА (1,17 (0,98-1,45) және 1,24 (1,07-1,53)), ЖЖЖА (3,49 (2,76-4,45) және 3,56 (2,72-4,47)) көрсеткіштері бойынша маңызды айырмашылықтар болған жоқ кардиалдық нейропатиясы бар және онсыз қатысушылар арасында анықталды.

5. Алынған деректер негізінде Scopus, Web of Science ДБ кіретін журналдарда 3 мақала жарияланды:

1)   Bekenova N, Sibagatova A, Aitkaliyev A, Vochshenkova T, Kassiyeva B, Benberin V. Genetic markers of cardiac autonomic neuropathy in the Kazakh population. BMC Cardiovasc Disord. 2024 May 9;24(1):242. doi: 10.1186/s12872-024-03912-0. PMID: 38724937; PMCID: PMC11080244.  Web of Science - Q2, Scopus 55 процентиль.

2)   Bekenova NB, Vochshenkova TA, Ablakimova N, Zhylkybekova A, Mussin NM, Albayev RK, Kaliyev AA, Tamadon A. A Bibliometric Analysis of Study of Associations of Certain Genotypes with the Cardiovascular Form of Diabetic Neuropathy. Biomed Res Int. 2024 Apr 15;2024:6761451. doi: 10.1155/2024/6761451. PMID: 38659608; PMCID: PMC11042907. Web of Science – Q2, Scopus- 76.

3)   Bekenova N, Aitkaliyev A, Vochshenkova T, Kassiyeva B, Benberin V. Cardiac Autonomic Neuropathy Is Not Associated with Apolipoprotein E Gene Isoforms in the Kazakh Population: A Case-Control Study. Diagnostics (Basel). 2024 Sep 6;14(17):1978. doi: 10.3390/diagnostics14171978. PMID: 39272762; PMCID:PMC11394646. Web of Science - Q2, Scopus 50 процентиль.

ХКЖК ұсынған журналда бір мақала жарияланды:

1) Bekenova N.B., Aitkaliev A.D., Sibagatova A.S., Alibekov S.R., Kassiyeva B.S. The role of SNCA gene polymorphisms in the development of cardiac autonomic neuropathy in individuals of Kazakh ethnicity // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2023, (Vol.25) 4, pp. 59-66. doi 10.34689/SH.2023.25.4.007

6. Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша:

2024 жылғы 2-3 сәуірде АҚШ-тың Бостон қаласында өткен World Conference on Human Genomics and Genomic Medicine (WCHGGM- 24) халықаралық конференциясына 2 баяндамамен қатысты:

1) The Role of the rs12149832 Polymorphism in the FTO Gene in Cardiac Autonomic Neuropathy;

• Significance of APOE And FTO gene polymorphisms in cardiac autonomic neuropathy among individuals of Kazakh nationality.

2) «World Quality Standards and Innovations in Medicine: focus on safety» Multidisciplinary Congress халықаралық конференциясының материалдарында жарияланымға тезистер жарияланды. International Scientific and Practical Forum «High Technologies In Modern Surgery», 19-22.09.2024, Астана, Қазақстан:

Significance of APOE and FTO gene polymorphisms in cardiac autonomic neuropathy among individuals of kazakh nationality. Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova, Alisher Aitkaliyev, Nazira Bekenova;

• The role of the rs12149832 polymorphism in the FTO gene in cardiac autonomic neuropathy.  Alisher Aitkaliyev, Nazira Bekenova, Balzhan Kassiyeva, Tamara Vochshenkova.

7. Зерттеу нәтижелері бойынша ҰЗМИ-де мынадай тақырыпта пайдалы модельге патент

алынды: «Қазақ популяциясында екінші типтегі қант диабеті аясында кардиалдық дербес нейропатияның даму қаупін болжау тәсілі». «Қазақ популяциясында екінші типтегі қант диабеті аясында кардиалдық дербес нейропатияның даму қаупін болжау тәсілі». Өтінім нөмірі № 2024/0973.2.

8. Зерттеу нәтижелері бойынша «Қант диабеті бар пациенттерде кардиалдық дербес нейропатияны диагностикалау және болжау» тақырыбына әдістемелік ұсынымдар әзірленді. ISBN 978-601-7083-14-4.

Байланыс деректері: Бенберин Валерий Васильевич,

+ 7 (7172) 70-80-90, вн. ном.8102, 8132, 7496