31 мамыр – Дүниежүзілік темекісіз күні

Темекіге тәуелділік – никотиномания адамзат тарихындағы ең таралған індеттердің бірі деп танылды, ол маскүнемдікпен және нашақорлықпен бір қатарда тұр.

Темекі шегуден бас тартудың халықаралық күні 2003 жылы темекіге қарсы күрес жөніндегі конвенцияны қабылдаған Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) қолдауымен өткізіледі. Оған 180 ел қосылды, оның ішінде Қазақстан да бар.

Темекі – бұл үнемі шегетін адамдардың жартысын өлтіретін жалғыз заңды өнім. ДДҰ мәліметтері бойынша, темекі шегумен байланысты түрлі аурулардан жылына 4,9 миллион адам өледі.

Қазіргі үрдіс қалыпты болса, 2020 жылға қарай никотин жыл сайын он миллион адамның мерзімінен бұрын қайтыс болуына әкеп соқтыратын болады.

Мақсат

Халықаралық темекі шегуден бас тарту күні адамдардың назарын темекіге тәуелділіктің үлкен зиянына аударуға, барлық мамандықтағы дәрігерлерді темекі шегумен күреске тартуға, профилактикалық және ағартушылық іс-шараларды өткізуге бағытталған.

Мерекені ұйымдастырушылар темекінің темекі шегушінің және оның айналасындағы адамдардың денсаулығына зиянды, әрі қатерлі әсері туралы қоғамды кеңінен ақпараттандыруы көптеген темекі шегушілердің өзіндік санасына оң әсер ете алады деп санайды.

Темекі шегуге қарсы робот, немесе Германияда зиянды әдетпен қалай күреседі

Халықтың денсаулыққа темекі шегудің зияны мен осы зиянды әдеттен арылудың қол жетімді әдістері туралы жақсы хабардар болуының арқасында көптеген азаматтар зиянды никотин тәуелділіктен арылуға тырысады.

Темекі шегудің зиянды салдарларына жұртшылықтың назарын аудару мақсатында жыл сайын осы мәселеге арналған екі күн — 31 мамыр (Дүниежүзілік темекісіз күні) және қарашаның үшінші бейсенбісі (Халықаралық темекі шегуден бас тарту күні) атап өтіледі.

Темекі шегудің зияны туралы

"Никотин тамшысы жылқыны өлтіре алады" деген сөйлемді бұрыннан білеміз, алайда кейбір ғалымдар бұл тамшы бір емес, үш жылқыны өлтіре алады деп санайды. Адам үшін никотиннің өлім дозасы 50-100 миллиграмм.

Күніне 20-25 темекі шегетін адам 30 жыл ішінде өзінің өкпесінен 150-160 килограмм темекіні өткізеді және оны аз мөлшерде енгізетіндіктен ғана өлмейді.

Темекі түтіні барлық ағзаларға әсер ете отырып, көптеген ауруларды тудырады және ушықтырады. Статистика бойынша, өлімдердің 45% темекі шегумен тікелей немесе жанама байланысты.

Ғалымдар бір қорап темекі шеккен адам шекті рұқсат етілген радиация дозасын жеті есе артық алады деп анықтады. Ал темекіден шыққан радиация басқа канцерогендік заттармен бірге қатерлі ісіктің пайда болуының басты себебі болып табылады.

Бұған қоса, темекі шегу тісті бұзады, көру, есте сақтау, потенция және т.б. нашарлатады.

Қайғылы статистика

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше: әлемде өкпе обыры өлімінің 90%, созылмалы бронхиттен 75% және жүректің ишемиялық ауруынан 25% темекі шегумен байланысты. Планетада әрбір он секунд сайын бір шылым шегуші өледі, ал 2020 жылға қарай, болжамдарға сәйкес, әрбір үш секунд сайын өлетін болады.

Темекі шегетін адамдарда өкпе обырынан өлім-жітім темекі шекпейтіндерге қарағанда 20 есе жоғары. Темекі әуесқойлары стенокардиядан 13 есе жиі және асқазанның жарасынан 10 есе жиі зардап шегеді.

Өкінішке орай, темекі қоғам өміріне толықтай енген. Шылым шегу көптеген адамдар үшін жуыну, тіс тазалау, тамақ ішу секілді әдеттегі іс-қимыл ретінде қалыптасқан. Адамдардың 90%-ы темекі шегуді жас кезінен бастайтындарын анықтаған.

Америкалық зерттеушілер, нақты жас темекі шегушілер (18 жасқа дейін) болашақта өмір соңына дейін темекі шегуден айрыла алмайтындарын мәлімдейді.

Жастар темекіні оңай тастай алатындарына сенімді. Алайда көбісі никотин тәуелділігінен құтыла алмайды.
Есте сақтаған жөн, пассивті шегу қауіпсіздеу емес — ол тыныс алу жүйесіне зиянды әсер етеді, сонымен қатар темекі түтіні — күшті аллерген. Пассивті шегуші әуесқой темекі шегушімен бірдей қауіпті заттарды, олардың аз шоғырлануына қарамастан, жұтады.

Темекі шегумен күрес

Адамзат көне заманнан бері шылым шегеді. Әлемде темекі тарихына үш мың жыл, ал халықаралық деңгейде осы "тәтті" есірткімен күресі тек өткен ғасырда ғана белсенді басталды, ал Грузияда одан да кейін.

Қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салған ең бірінші мемлекет — Гималайдағы шағын мемлекет Бутан болды. Тыйым XVII ғасырда енгізілген және осы күнге дейін ұсталады. 2004 жылы үкімет темекі шегуге, темекі сатуға және импорттауға заң жүзінде тыйым салды. Тек шетелдік туристер үшін ғана кейбір жеңілдіктер бар, бірақ оларды жергілікті тұрғындарға темекі беру жағдайында контрабанда фактісі бойынша ұстаса - соттық ізге түсу болады. Бұны бұзғанға -170 еуроға баламалы айыппұл. Бұл ретте бутаншылардың орташа табысы жан басына шаққанда 20-25 доллардан аспайды.

Әлемнің 140 елінде темекі шегуді шектейтін заңдар қабылданды. Сингапурда кейбір қалаларда "темекі шекпейтін" кварталдар бар. Америкада кейбір фирмалар темекі шегушілерді тіпті жұмысқа алудан да бас тартады.

Темекі өнімдерінің кейбір түрлерін, мысалы, ерекше күшті немесе фильтрсіз темекіні өндіруге тыйымдар бар. Көптеген өндірушілер өз зауыттарын шетелде (оның ішінде Қазақстан Республикасы) отанында сату құқығынсыз салады.

Темекі індетінің проблемасы Еуропа секілді тұрақты көрсеткіштері бар елдерге тән емес, көбінесе дамушы мемлекеттер үшін және шылым шегу тарихи мақұлданған елдер үшін өзекті.

ДДҰ мәліметтері бойынша темекі шегушілердің 80%-дан астамы аз дамыған елдерде тұрады.

Әлемнің көптеген елдерінде темекі шегу туралы заңдар жақында ғана қабылданған және олардың тиімділігін көру үшін уақыт қажет.

Қазақстанда

Қазақстандық дәрігерлер дабыл қағуда, билікті темекіні тұтынуға қатысты заңнаманы дереу қатаңдатуға шақырады. Темекіні тұтынуға қатысты заңнаманы қатаңдатуы темекі шегушілер санының азаюына алып келеді.

Қалай тастауға болады

Темекіні әркім тастай алады - тек тастауды қалау қажет. Бұл толыққанды сау өмір сүруді жалғастырғысы келетіндер үшін маңызды. Бұл зиянды әдетті өзіңізді жеңдірмеуге маңызды, сабырлықпен өзіңізді қолға алып, денсаулығыңызды сақтаған жөн.

Таяудағы дүйсенбіге қалдырмастан темекі шегуді бірден тастаңыз. Сынуды жеңілдетудің көптеген ақылы және тегін жолдары бар — дәрілер, спрей, жабыстырғыштар, спорт және тағы басқалар.

Көптеген адамдарға осы кезеңді бастан өткізуге монпансье секілді кәмпиттер мен шемішке көмектеседі. Тек темекі тартуды тоқтату керек. Неғұрлым ұзақ күткен сайын, тәуелділік соғұрлым күшейетін болады, демек, темекіні тастау қиын болады.

Никотиннің зиян ықпалынан бас тарта алмағандар — бұл өмірмен қоштасқан. Және Сіздің бұл шексіз тізімде болмайтыныңызға үміттенеміз…

Материал ашық дереккөздер негізінде дайындалған.